Streszczenie

Opracowanie

Streszczenie

Trwa bitwa pod Forres. Żołnierze szkockiego króla Dunkana walczą ze zbuntowaną szlachtą szkocką, irlandzką oraz sprzymierzonymi z nimi Norwegami. Król Dunkan nie bierze bezpośredniego udziału w walkach. Wraz ze swoimi synami Malkolmem i Donalbeimem znajdują się w obozie pod Forres. Posłańcy przynoszą dobrą wiadomość – żołnierze króla Dunkana zwyciężyli, a stało się to możliwe dzięki waleczności i męstwu wodza Makbeta. Makbet był ponadto spokrewniony z królem Dunkanem. 

W kolejnej scenie Makbet wraz ze swym przyjacielem Bankiem zmierzają do Forres. Banko tak jak Makbet był wodzem szkockich wojsk. Nagle spotykają trzy wiedźmy, które przepowiadają im przyszłość. Twierdzą, że Makbet zostanie namiestnikiem Glamis, Kawdoru a potem królem Szkocji. Bankowi natomiast przepowiadają, że będzie on ojcem królów. Zdziwiony Makbet mówi: „Przez śmierć Sinela jestem tanem Glamis, O tym wiem; ale skądże tanem Kawdor?”

Już chwilę po zniknięciu czarownic przychodzi pan szkocki Rosse, który oznajmia Makbetowi, iż król mianował go panem Kawdoru. Tym samym spełniła się kolejna przepowiednia. Makbet zaczyna wierzyć, że czarownice mogły mieć rację. Odtąd myśl o tym, że może zostać królem nie opuszcza go. Do porządku próbuje przywołać go Banko, który krytycznie podchodzi do słów czarownic i mówi: 

„Wieszczba ta, jeśli wiarę w niej położysz, Może zapalić w tobie niebezpieczną Żądzę korony. Często, przyjacielu, Narzędzia piekła prawdę nam podają, Aby nas w zgubne potem sieci wplątać; Łudzą nam duszę uczciwym pozorem, Aby nas znęcić w przepaść następstw”. 

Makbet wie, że król Dunkan ma się dobrze, a poza tym ma dwóch synów. Po ewentualnej śmierci Dunkana to właśnie jego syn, Malkolm odziedziczy koronę. Tym samym, aby spełniła się przepowiednia czarownic Makbet musi niejako pomóc losowi co wiązałoby się zabiciem króla i jego synów. Makbet odpycha tę myśl i mówi do siebie: „Chceli los, abym był królem,Niech mię bez przyczynienia się mojego Ukoronuje.”

Makbet wysyła list do swej żony, Lady Makbet, w którym informuje co przepowiedziały mu czarownice. Lady Makbet wie, że jej mąż będzie przeżywał wewnętrzne rozdarcie, gdyż jego natura zawsze kierowała go ku dobru. Kobieta wie co należy zrobić i postanawia działać. 

W kolejnej scenie przenosimy się do pałacu króla Dunkana, gdzie Makbet zostaje osobiście uhonorowany przez króla. Myśl o konieczności usunięcia władcy i jego synów staje się coraz silniejsza. Posłaniec oświadcza, że król chce zostać na noc w posiadłości Makbet w Inverness. Tym samym bardzo szybko pojawia się okazja do spełnienia przepowiedni. Makbet pragnie władzy, ale z drugiej strony darzy króla szacunkiem. Lady Makbet bez skrupułów namawia Makbeta do popełnienia zbrodni. Postanawiają upić służących króla, a następnie zasztyletować władcę i zrzucić winę na służących. Pod osłoną nocy Makbet zabija króla. 

Tymczasem do zamku przybywają szkoccy panowie – Makduf i Lennox, którzy chcą zobaczyć się z królem Dunkanem. Makbet zaprowadza ich do komnaty władcy. Okazuje się, że ten nie żyje. Makbet zabija straż królewską, oskarżając ją o zabicie króla. W zamku wybucha zamieszanie, podczas którego synowie zamordowanego króla – Malkolm i Donalbein opuszczają posiadłość w obawie o swoje bezpieczeństwo. Makbet zwołuje zebranie podczas którego wszyscy uznają, że to służba dokonała morderstwa na zlecenie królewskich synów. Domyślają się zapewne dlatego uciekli oni z zamku. Makbet zostaje nowym królem. Przepowiednia sprawdza się. 

Tymczasem przyjaciel Makbeta, Banko, obawia się, że ten został królem poprzez popełnienie zbrodni. Banko zastanawia się nad losem swoim oraz swoich dzieci, którym to przecież przepowiedziano królewskie korony. Makbet zaś również ma w pamięci tę przepowiednię i postanawia zabić swojego przyjaciela i jego syna. Wkrótce Banko zostaje zamordowany na zlecenie Makbeta, lecz jego synowi udaje się uciec. 

W pałacu rozpoczyna się uczta, w trakcie której Makbet otrzymuje wiadomość, że syn Banka zbiegł. Króla znowu ogarnia niepewność. Ukazuje mu się duch Banka. Ku zdziwieniu zebranych gości król zaczyna rozmawiać z niewidzialną postacią. Sytuację ratuje Lady Makbet, która tłumaczy męża chorobą z dzieciństwa. Po uczcie Makbet postanawia odnaleźć czarownice i wybadać swoje dalsze losy. 

Na wrzosowisku spotykają się cztery czarownice: Hekate oraz trzy, które przepowiedziały wcześniej los Makbeta. Hekate gani swe poddane za to, że bez jej udziału wodzą Makbeta od zbrodni do zbrodni i co gorsza, że te zbrodnie wyszły Makbetowi na korzyść. Hekate postanawia pogrążyć króla. Tymczasem panowie szkoccy, Lennox i Makduf mają podejrzenia co do działalności Makbeta. Makduf postanawia pomóc synowi zamordowanego króla – Malkolmowi – tak aby ten wrócił na tron. Makbet udaje się do czarownic, które ostrzegają go przed Makdufem i zalecają mu by był okrutny. Przepowiadają też, że „nie zwycięży go żaden mąż zrodzony z niewiasty”. Ponadto wiedźmy oznajmiają, że: 

„Bądź jak lew śmiały, dumny, przedsiębierczy; Nie tknie Makbeta żaden cios morderczy,Póki las Birnam ku dunzynańskiemu Wzgórzu nie pójdzie walczyć przeciw niemu.” 

Przepowiednie wiedźm nieco uspokajają Makbeta, który wraca na ścieżkę zbrodni. Po ucieczce Makdufa do Anglii, Makbet rozkazuje zamordować jego żonę i dziecko. Tymczasem w Anglii Makduf próbuje namówić Malkolma do wyprawy przeciwko Makbetowi. Malkolm chłodno podchodzi do tego pomysłu, gdyż uważa siebie za osobę niegodną bycia królem. Wymienia szereg swych negatywnych cech. Nagle przychodzą wieści, o zamordowaniu rodziny Makdufa i zniszczeniu jego zamku. Makduf jest zdruzgotany. Widok ten wpływa na Malkolma który postanawia pomóc w obaleniu tyrana. 

Tymczasem Lady Makbet odchodzi od zmysłów. W nocy chodzi po komnacie i majaczy. Ciąży na niej odpowiedzialność za zbrodnie. Próbuje zmyć z rąk niewidoczne plamy krwi. Lekarz który przybył aby jej pomóc stwierdza, że nie jest to choroba ciała lecz duszy. Koniec panowania Makbeta jest bliski. Panowie szkoccy zebrali wojska i otoczyli zamek tyrana. Makbet czuje się opuszczony. W tej ciężkiej chwili dochodzi do niego wieść o samobójstwie Lady Makbet. Armia pod wodzą Malkolma zbliża się do zamku. Syn zamordowanego króla rozkazuje, aby każdy żołnierz ściął z drzew gałąź i pod jej osłoną ruszył na zamek. Kamuflaż ten miał za zadanie ukryć liczebność wojsk. Makbet ma jeszcze nadzieję, że uda mu się obronić zamek. 

Gdy rozpoczyna się natarcie dostaje informację, że zbliża się las Birnam. Król nie może w to uwierzyć. Widok żołnierzy ukrytych pod gałęziami rzeczywiście przypomina poruszający się las. Tym samym spełniają się słowa wiedźm, że las pójdzie walczyć przeciw niemu. Rozpoczyna się oblężenie. Część wojsk Makbeta przechodzi na stronę oblegających. Król stacza walkę z Makdufem. W czasie walki rozmawiają. Makduf wyznaje, że został przedwcześnie wyjęty z łona matki. Nie narodził się w sposób naturalny. Tym samym po raz kolejny sprawdzają się słowa czarownic: „nie zwycięży go żaden mąż zrodzony z niewiasty”. Makbet ginie w walce. Nowym królem zostaje Malkolm, który wiernym mu lordom nadaje tytuł hrabiowski.

Opracowanie

William Shakespeare był dramaturgiem epoki elżbietańskiej, gdyż większość życia spędził pod panowaniem królowej Elżbiety I Tudor, która sprawowała swe rządy przez 44 lata.

Nie jest znana dokładna data powstania Makbeta, lecz wiadomo, że został napisany na początku XVII wieku. 

Akcja utworu rozgrywa się w średniowieczu, a dokładniej w XI wieku. Jest on oparty na prawdziwych wydarzeniach, których daty są dokładnie znane.

1040 r. – śmierć króla Dunkana z rąk Makbeta

1057 r. – śmierć Makbeta po przegranej bitwie; rządy w Szkocji przejmuje Malkolm III – syn zamordowanego wcześniej króla Dunkana

Czas dramatu obejmuje więc kilkanaście lat w przeciwieństwie do dramatu antycznego, gdzie czas akcji trwał zwykle jeden dzień.

Jeśli chodzi o gatunek dramatu to Makbet jest tragedią.

Kompozycja:

Makbet składa się z 5 aktów.

Akt I – 7 scen
Akt II – 4 sceny
Akt III – 6 scen
Akt IV – 3 sceny
Akt V – 7 scen

Miejsce akcji

Akcja dramatu rozgrywa się w wielu miejscach:

• wrzosowisko, otwarte pole, na którym pojawiają się trzy wiedźmy,
• obóz niedaleko Forres,
• step, na którym ponownie występują czarownice,
• zamek królewski w Forres,
• zamek Makbeta w Inverness,
• jaskinia wiedźm,
• zamek Makdufa Fajf,
• las Birnam,
• zamek Dunzynan,
• dwór angielskiego króla – Edwarda.

dramat antyczny

dramat szekspirowski

1. Tematem jest wpływ fatum na los ludzki. a) Tragizm wynika z fatum, przeznaczenia, wpływu bogów na życie ludzi; b) Bohater zawsze ponosi porażkę w starciu z fatum, nie ma wpływu na własny los; 2. Obowiązuje zasada trzech jedności: miejsca (akcja dzieje się w jednym miejscu), czasu (akcja trwa max 24 h) i akcji (jest tylko jeden wątek). 3. Obecność chóru obowiązkowa. 4. Trzech aktorów 5. Podział na stasimony (czyli pieśni śpiewane przez chór), epejsodiony, akty i sceny. 6. Akcja przyczynowo-skutkowa. 7. Styl poważny i podniosły. 8. Zasada decorum: bohaterowie pochodzą z wyższych sfer, są statyczni – nie zmieniają osobowości w trakcie utworu, są jednolici i nieskomplikowani; na scenie nie ma scen walki, nie przelewa się krew i nikt nie umiera (o tego typu wydarzeniach informują posłańcy), nie ma również scen miłosnych; mimetyzm – wyraźne oddzielenie fantazji od realiów – oddzielnie przedstawiony świat bogów i oddzielnie świat ludzi. 9. Role grane tylko przez mężczyzn w maskach. 10. Odwołanie do mitologii i wierność historiom mitycznym. 11. Napięcie dramatyczne związane z istnieniem konfliktu tragicznego tzn. sprzeczności dwóch racji, (sytuacji, w której bohater musi wybrać między dwoma równorzędnymi wyjściami, z których każde dla nie go jest złe). 12. Tragedia zmierza do przeżycia katharsis u widzów.

1. Tematem są wielkie namiętności ludzi; człowiek może sam o sobie decydować, a jego tragizm wynika z dokonywania niewłaściwych wyborów spowodowanych uleganiem własnym namiętnościom, spod wpływu których nie potrafi się wyzwolić. 2. Brak zasady trzech jedności, a więc akcja dzieje się w wielu miejscach, trwa znacznie więcej niż 24h (w Makbecie np obejmuje 17 lat) i może mieć wiele wątków. 3. Brak chóru. 4. Dowolna ilość aktorów, sceny zbiorowe. 5. Podział na akty i sceny. 6. Akcja przyczynowo-skutkowa. 7. Styl i język nie zawsze podniosły – dopasowany do aktualnej sytuacji, występują sceny humorystyczne. 8. Brak zasady decorum: obecni bohaterowie z wyższych jak i z niższych stanów; bohaterowie są dynamiczni – zmieniają się na oczach widzów, bohaterowie złożeni i skomplikowani pod względem psychicznym.; są sceny pojedynków, otruć, bohaterowie umierają na scenie; przewaga scen realistycznych, występowanie świata fantastycznego w roli pomocniczej względem fabuły, przemieszanie światów, nakładanie się ich na siebie, nastrój grozy i niesamowitości, sceny wizyjne. 9. Role grane bez masek, role kobiece odgrywane przez młodych chłopców. 10. Odwołanie do historii, przekazów, podań i swobodne ich modyfikowanie. 11. Tragizm człowieka miotanego różnymi namiętnościami (psychologizm). 12. Tragedia zmierza do pouczenia moralnego.

Podsumowując dramat szekspirowski w kilku punktach:

1. Brak zasady trzech jedności.
2. Brak zasady decorum czyli jedności stylistycznej.
3. Brak chóru.
4. Wprowadzenie scen zbiorowych.
5. Brak jest prologu i epilogu, charakterystycznego dla dramatu antycznego. 
6. Wprowadzenie elementów fantastycznych takich jak duchy, widma, czarownice.
7. Moralne przesłanie – odejście od norm moralnych prowadzi do zguby.

Bohaterowie

Makbet – jest tytułowym bohaterem dramatu. W momencie rozpoczęcia dramatu poznajemy go jako mężnego i skutecznego wodza wojsk szkockich. Wiernie służył Dunkanowi – królowi Szkocji, który był jego krewnym. W trakcie trwania utworu widzowie są świadkami przemiany Makbeta który z człowieka szlachetnego i oddanego swemu królowi zmienia się w człowieka ogarniętego żądzą władzy, podsycaną dodatkowo przez jego żonę – Lady Makbet. Wszystko zaczęło się od feralnego dnia w którym Makbet i Banko spotkali czarownice. To wtedy Makbet usłyszał przepowiednię, że zostanie królem. Myśl o tym, że może władać państwem nie odstępowała od niego. Makbet był wewnętrznie rozdarty, jednak w pewien sposób napędzała go Lady Makbet która zdecydowanie pchała męża w kierunku popełnienia zbrodni i przyspieszenia spełnienia przepowiedni. Makbet morduje króla Dunkana, wkracza na ścieżkę zbrodni i staje się tyranem. Wydał rozkaz zamordowania swojego przyjaciela Banko, a następnie rodziny Makdufa. Żądza władzy całkowicie ogarnęła Makbeta, ale należy podkreślić że był on kowalem własnego losu i dysponował wolną wolą. Nie było nad nim żadnego fatum, jak w tragedii antycznej. Poniósł  konsekwencje swoich czynów, które doporowadziły go ostatecznie do śmierci. 

Lady Makbet – to żona głównego bohatera. Była kobietą ambitną i bezwzględną, ale jednocześnie kochała Makbeta i była wobec niego lojalna. Głęboko przeżywała niespełnione macierzyństwo – wiadomo, że miała dziecko, którego śmierć pozostaje nie wyjaśniona. Była kobietą potrzebującą mocnych wrażeń – myśl o tym, że może zostać królową całkowicie ją zaślepiła. To ona nakłoniła męża do zbrodni.

Miała duży wpływ na swojego męża. Makbet liczył się z jej opinią i dzielił się z nią wszystkimi swoimi sprawami. Lady Makbet miała świadomość swoich możliwości oddziaływania na Makbeta i chętnie z tych możliwości korzystała. Jest to typ kobiety dominującej.

Była zimna i wyrachowana. Wydawała się być silniejszą od Makbeta, który nie radził sobie z ciężarem jaki dźwigał. W końcu jednak dopadł ją obłęd co oznaczało, że Lady Makbet tłumiła w sobie emocje. Skrywane wewnątrz przeżycia dały upust w szaleństwie. Ostateczną ucieczką od osobistych klęsk i samotności okazała się śmierć – Lady Makbet popełniła samobójstwo. 

Banko – był przyjacielem Makbeta i tak jak on dowodził wojskami szkockimi. Był waleczny i szlachetny. Czarownice przepowiedziały mu, że będzie ojcem królów. Banko jednak z dystansem podszedł do ich słów – nie zaprzątały mu głowy tak bardzo jak Makbetowi. Ze względu na przepowiednię Makbet wydał rozkaz zabicia Banka. W trakcie zasadzki Banko został zgładzony. Jego synowi udało się zbiec i uratować życie. Duch Banka ukazał się później w zamku podczas uczty.

Makduf – był szkockim lordem, wiernym królowi Dunkanowi. Jako jeden z pierwszych podejrzewał Makbeta o zamordowanie władcy. Chciał zorganizować wyprawę zbrojną, która obaliła by zdrajcę. W poszukiwaniu sprzymierzeńców wyruszył do Anglii zostawiając swą żonę i dziecko w posiadłości Fajf. Na rozkaz Makbeta kobieta i dziecko zostali zamordowani. Makdufowi udało się namówić Malkolma do wyprawy na Szkocję. W finalnej potyczce Makduf pokonał Makbeta i tym samym wypeł jedną z wróżb, mówiącą o tym, iż Makbeta nie zwycięży żaden mąż zrodzony z niewiasty.

MACDUFF

A więc rozpaczaj o twoim zaklęciu!
Niechaj ci anioł, któremu aż dotąd
Służyłeś, powie, że Macduff przed czasem
Ze swojej matki wydarty był łona.

Prawdopodobnie chodzi o to, że jego matka zmarła przed porodem, więc dziecko wycięto z jej łona. 

Został przedwcześnie wyjęty z łona matki.

Malkolm i Donalbein to postaci drugoplanowe. Byli synami zamordowanego króla Dunkana. Po tajemniczej śmierci ojca, w obawie o swoje życie, uciekli do Anglii. Nie kierowali się żądzą władzy. Byli przeciwieństwem Makbeta. Po namowach Makdufa oraz dzięki pomocy króla Anglii, zorganizowali wyprawę zbrojną i obalili Makbeta. Malkolm, jako starszy z synów, został nowym królem.

Symbole w Makbecie:

Krew – zarówno Makbet jak i Lady Makbet widzą na swych rękach plamy krwi – niewidoczne dla innych osób. Krew jest symbolem ich winy.

Sztylet – symbol zbrodni. Być może dlatego, że jest to ostra, krótka broń, która wymaga bliskiego kontaktu z osobą zaatakowaną. Makbetowi ukazuje się jako widmo narzędzia zbrodni.

LADY MAKBET

Piękny mam dowód! To puste marzenie,
Obraz przez twoją malowany trwogę,
Sztylet powietrzny, który, jak mówiłeś,
Wskazał ci drogę do izby Duncana.

Problem zła 

Dramat Szekspira porusza temat zła obecnego w świecie i człowieku. Personifikacją zła są wiedźmy, które mają niecne zamiary wobec ludzi. Zawsze gdy się pojawiają towarzyszy im nastrój grozy. Czarownice zawsze starają się wepchnąć człowieka na drogę zła. Kuszą go obietnicą bogactwa i szczęścia podczas gdy w rzeczywistości czeka na niego katastrofa. 

Drugą płaszczyzną zła są rzeczywiste działania ludzi, którzy postępują nieetycznie. Na kartach tragedii szczególnie dokładnie ukazana została sfera polityki i króla tyrana, który stara się wyeliminować wszystkich swoich przeciwników.

Ponadto autor ukazuje zło natury ludzkiej. Przedstawia jak niemoralne myśli ogarniają serce i rozum człowieka pchając go ostatecznie ku katastrofie.